... 'Ik pik er iets uit. The Great Divide, een begrip dat Franke ontleent aan Bruno Latour. Dat was wat mij betreft de spijker op de kop.
Allereerst beschrijft Franke (eigenlijk Latour) met the Great Divide hoe wij onszelf vanaf de 19eeeuw steeds meer als modern zijn gaan definiëren door 'de ander' als animist te beschrijven - de ander is wat wij niet zijn. De ander is ook wat wij niet willen zijn. We plaatsen onszelf tegenover de animist. Er gaapt een kloof tussen ons en de ander.' ...
... 'The Great Divide gaat niet alleen op voor animisme en moderniteit. Ook voor gekte en normaliteit. Ziekte en gezondheid. We komen dan bij Michel Foucault terecht. En we kunnen nog heel wat domeinen noemen waarin the Great Divide heeft gewoed. Alleen: hebben we het dan niet gewoon over dualisme?
De gevolgen hiervan kan iedereen intussen wel bedenken. We plaatsten onszelf tegenover de natuur, in plaats van dat we onszelf als deel ervan zagen (dit proces begon al in de 16e eeuw, misschien zelfs eerder). En alles wat niet-wij was, was daar om door ons geëxploiteerd te worden: de primitieveling, dieren en (alweer) de natuur. Het maakte zoiets als de heksenjacht mogelijk. Zo kan ik nog wel even doorgaan. In één beweging kan ik alle wereldproblematiek terugvoeren op het principe van the Great Divide. (Ik blijf het maar even zo noemen). Misschien gaat dit een beetje ver, de werkelijkheid is misschien te complex voor dit soort versimpeling - hoewel, the Great Divide verwijst in feite juist naar die versimpeling van complexiteit. En ik denk dat het begrip ons juist daardoor een nuttig perspectief biedt. Het komt er kort gezegd op neer dat we allerlei banden met de wereld om ons heen hebben afsneden en steeds weer afsnijden als we de ander of het andere definiëren als datgene dat we afwijzen (ook in onszelf!). Het is moeilijk te ontkennen dat dit mechanisme zijn impact had en heeft.
Ik denk trouwens dat the Great Divide zo oud is als de weg naar Rome. Dit is wat ik me realiseerde: The Great Divide maakt dat wij veel van wat wezenlijk voor ons is, niet durven te laten zien. Niet eens aan onszelf. Wie wil er nu achterlijk zijn? We passen zelfcensuur toe. Die realisatie maakte dat het artikel me raakte. In feite had ik om die reden moeite met het maken en laten zien van mijn eigen werk.'...
... ' Terug naar animisme. Intussen zijn we animisme anders gaan definiëren. Er zijn 'scholen' die animisme vanuit heel ander perspectief zien dan de 19e-eeuwse antropoloog. Een voorbeeld: Rob Percival beschrijft in The Hungry Gods bewoners van de Andes die niet tegen kolonisatie vochten én zich niet lieten koloniseren. Het zijn de mensen die onverstoorbaar hun leven zijn blijven leven. Hun manier van leven is geen reactie op oude of hedendaagse politieke ontwikkelingen - hun manier van leven gaat het conflict niet aan. Ik wil hier een kanttekening plaatsen: veel mensen die zo leven wonen vandaag de dag in gebieden die niet- of moeilijk exploiteerbaar zijn. In de landschappelijke marges dus.
Animisme staat hier voor 'luisteren' naar de omgeving. Er een relatie mee aangaan. Je er niet langer tegenover stellen. Rob Percival schrijft hierover: While animism arises from the attentiveness that makes possible responsiveness, boredom is the fruit of a dysfunctional mode of attention and is concurrent with a process of devitalisation. Volgens hem komt boredom voort uit flow deprivation. Dit lijkt me heel logisch, maar het wordt interessant als je je gaat afvragen waar die flow deprivation door ontstaat. '...
... 'Naar aanleiding van de zichzelf als rationeel beschouwende moderne mens versus de nietrationele animist nog even het volgende. Door dit artikel werd me opnieuw duidelijk waarom ik (alweer vele jaren geleden) vastliep in mijn wetenschappelijk onderzoek. (Dit onderzoek bevond zich nog in rudimentaire fase, trouwens). Ik wil de wereld niet objectificeren. Al blijft theoretiseren een soort hobby van me, ik wil de wereld niet uitsluitend vanuit mijn ratio benaderen. Voor mij klopt dat niet. Ik wil niet beweren dat we onze ratio overboord moeten gooien en moeten stoppen met denken, integendeel.
Wel pleit ik ervoor om de ratio te plaatsen in het perspectief van wie we ook zijn: mensen. Levende wezens met lichaam en emoties. Om de ratio daarmee in verbinding te stellen kan geen kwaad, lijkt me. Van het ontkennen van emoties kan volgens mij alleen maar ellende komen. Onze emoties zorgen voor verbinding met de wereld om ons heen. En ik denk dat het belangrijk is om de grenzen van onze ratio te erkennen en leren kennen. Niet alles is kwantificeerbaar.
Wat mij betreft stellen we te veel vertrouwen in onze ratio. Ja, we zijn heel knap. Ja, we kunnen heel veel, tegenwoordig. Maar: kunnen we alles onder controle krijgen? Antwoord kunnen vinden op al onze vragen? Zijn wij in staat oplossingen te bedenken voor al onze problemen? Ik ben geneigd te denken van niet. Alleen al doordat de wereld niet rationeel is. Alleen al doordat geen mens in staat is de werkelijkheid te bevatten. We zoeken steeds weer rationele oplossingen voor niet-rationele problemen en blijven de plank misslaan. En niet alleen doordat de problemen vaak niet rationeel zijn: wij zijn zelf niet rationeel, hoe graag we dat ook geloven.
En: er is steeds weer iets dat er tussendoor glipt. Iets? We brengen met onze handige oplossingen steeds weer nieuwe onvoorziene processen op gang waar we ons vervolgens weer geen raad mee weten... Het mag duidelijk zijn dat ik niet geloof in het heil van wetenschap en techniek. (En nee, ook die hoeven we van mij niet overboord te gooien, maar we mogen ze wel in perspectief plaatsen).' ...
... 'Ik wil iets uitdrukken waarover niet te communiceren valt. In dit schrijven, in mijn werk. Het gaat over de menselijke ervaring, en die is dusdanig van aard, dat die alleen maar zichzelf is en op geen enkele manier uitgedrukt kan worden. Zoiets. Klinkt best aardig. Als dit klopt, hoeven we het er eigenlijk niet meer over te hebben. Als alles klopt, hoeven we het nooit meer ergens over te hebben.'...
| |elders . | kunstenaarsinitiatiefelders@gmail.com ....| ....06 33978122 |